گزارشی از سومین نشست ششمین جشنواره بین‌المللی شعر اشراق

سومین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی ششمین جشنواره بین‌المللی شعر اشراق با موضوع «ظرفیت‌ها و ظرافت‌های قالب‌های نو در آثار شاعران حوزوی» در سالن نمایش معاونت فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد. 

به گزارش روابط عمومی معاونت فضای مجازی هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی، سومین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی ششمین جشنواره بین‌المللی شعر اشراق با موضوع «ظرفیت‌ها و ظرافت‌های قالب‌های نو در آثار شاعران حوزوی» با حضور حجت الاسلام والمسلمین محمدجواد محدثی شاعر حوزوی و مرتضی کاردر شاعر و روزنامه نگار و به دبیری حجت الاسلام والمسلمین سیدسلمان علوی شاعر حوزوی برگزار شد. 

مجموعه تحولات شعر فارسی در اشعار نیما تبلور یافت
حجت الاسلام والمسلمین علوی در ابتدای این نشست با ارائه گزارشی از زمینه‌ها و ریشه‌های تحوّل در شعر فارسی گفت: شعر فارسی در دهه های گذشته متحمل تحولات مختلفی بوده است. زمینه این تحولات آشنایی ایرانیان با فرهنگ غرب و آغاز نخستین حلقه‌های روشنفکری در ایران بود. در مشروطه قالب‌های نیمه‌سنتی وارد ادبیات ایران شد و پیش از نیما تلاش‌هایی برای ارائه قالب‌های نو توسط کسانی مثل محمد مقدم و تندرکیا صورت گرفت.

مجموعه این تغییرات در شعر نیمایی به انسجام رسید. نیما اگرچه نوگرا بود، اما بر جریان‌های نوگرای بدون پشتوانه‌ی شعر کهن و سنت مهار زد. او بر اساس زیبایی‌شناسی سنت شعری ایران از ظرفیت‌های شعر غرب استفاده کرد و با ارائه نظریه «وحدت ساختمند» پیوندی خوبی بین ارکان شعر و مضمون محوری آن برقرار کرد. 

وی افزود: بعد از نیما شاگردان او نیز تحولات دیگری را برای شعر فارسی رقم زدند. کسی مانند شاملو دیگر وزن و قافیه را از شعر حذف کرد اما به موسیقی درونی پایبند بود. اما در ادامه هرگونه وزن و موسیقی از شعر برداشته شد و موج نو به وجود آمد. از اینجا به بعد است که در مورد شعر نو با پیشنهادات و تعاریف متنوعی مواجه هستیم. در این بین کسانی نیز بودند که شعر را حتی از منطق و معنا نیز بی نیاز دانستند.

این شاعر حوزوی با اشاره به تعریف خواجه نصیرالدین طوسی از شعر اظهار کرد: بنا بر تعریف خواجه نصیرالدین شعر شامل هرگونه کلام مخیّل می باشد. در نوع جدید شعر، شاعران به دنبال این هستند که فقط همین کلام مخیل را در اشعارشان رعایت کرده و آن را از هرگونه وزن و قافیه پیراسته دارند.  

ارتباط حوزویان با شعر در چند دهه قبل دچار افت شدیدی شده بود
سپس حجت الاسلام والمسلمین محدثی بیان داشت: تا حدود پنج دهه قبل در حوزه های علمیه ارتباط بین علما و حوزویان با شعر و شاعری دچار یک افت شدید شده بود. اما با این وجود معدود افراد حوزوی همچون بهجتی شفق یا صادقی رشاد در دهه پنجاه هم دیده می شد که به سرودن اشعاری می پرداختند که بیشتر در قالب شعر نو بود. 

این شاعر حوزوی برخی از اشعار شاعران گذشته را حاوی مضامین دینی و مذهبی برشمرد و خاطرنشان کرد: در آثار شاعران گذشته همچون کتاب شعر اشک شفق به شکل بسیار زیبایی و در قالب نو به واقعه عاشورا پرداخته شده است. 

شاعران حوزوی که اولین آثار شعر نوی مذهبی را سرودند، قابل ستایشند
مرتضی کاردر ادبیات مذهبی را نماینده سنت هایی دانست که می بایست از آن ها حفاظت می کرده است و بیان داشت: فعالیت های آن دسته از شاعران حوزوی که با قالب های شعر نو مواجهه داشته اند، از این جهت که اولین افراد حوزوی هستند که به این عرصه ورود پیدا کرده اند، قابل ستایش می باشد. 

حجت الاسلام والمسلمین محدثی افزود: اقبال به شعر نو در اوایل دوران ظهور آن در میان حوزوی ها بخصوص از سوی نسل جوان آن زمان خوب بود؛ اما عده ای نیز همچنان هوادار همان سبک های سنتی و کهن بودند و از ترویج اشعار نو جلوگیری می کردند.  

وی در ادامه این برنامه یادآور شد: من به یاد دارم آن زمان شب های شعر و ادب و هنری در تالار وحدت و در نیمه های شعبان برگزار می شد. در یکی از آن مراسم ها پیش از اینکه من بروم و شعر بخوانم جناب آقای علی معلم به ایراد سخن پرداخته و به طور شدیدی بر شعر نو تاختند و آن را محصول ادبیات غرب عنوان کردند. اما من وقتی رفتم شعر بخوانم گفتم که علی رغم همه احترامی که برای آقای معلم قائل هستم اما من به عنوان یک طلبه حوزه علمیه قم می خواهم شعر نو بخوانم. در آن زمان لازم بود که این تابو شکسته شود و نگاه تقابلی بین هواداران شعر کهن و شعر نو از بین رود.  

این شاعر حوزوی گفت: انگیزه من برای ادامه دادن به شعرسرایی در قالب نو از تأثیرگذاری آن بر جامعه نشأت می گرفت. 

در اوایل پیروزی انقلاب فضا برای شعر نو تنگ شد
کاردر گفت: با توجه به اینکه یکی از شعارهای انقلاب اسلامی بازگشت به سنت ها بود، در اوایل پیروزی انقلاب فضا برای شعر نو تنگ شد. اما در گذر زمان شاعران شعر نو جایگاه بهتر و عمومی تری پیدا کردند. البته در اوایل انقلاب خود شاعران شعر نو نیز به طور دقیقی نمی دانستند که چگونه باید به مواجهه با شرایط جدید بپردازند. 

وی با بیان اینکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی راه اثبات توانمندی در شاعری به سرودن اشعار سنتی گره خورده بود، خاطرنشان کرد: بسیاری از افرادی که پس از پیروزی انقلاب به اشعار سنتی می پرداختند، قبل از انقلاب آثار زیادی در قالب های نو سروده بودند. 

مدیر انتشارات هرمس ادامه داد: عمده شعر شاعران حوزوی در عصر حاضر تابعی از شعر مذهبی قم است و کمتر آثار و محتوای جدیدی را در آن ها می توان دید. این امر نیازمند تقویت روحیه خلاقیت و شناخت بیشتر تاریخ در میان شاعران جوان حوزوی است. این امر در دهه شصت قوی تر و با لحاظ کردن سایر نگاه های خارج از حوزه دنبال می شد. 

شاعران حوزه در جریان کلی شعر کشور صاحب نام هستند
حجت الاسلام والمسلمین علوی اظهار کرد: شاعران حوزه در جریان کلی شعر کشور صاحب‌نام و شناخته شده هستند. اما در حال حاضر جریان نو گرا منزوی است. ایشان افزود: گویا مطابق قانونی نانوشته، شعر نو ملازم حرکت، انقلاب، اعتراض و قیام است. این ظرفیت در شعر انقلاب به خوبی نمایان شد. اکنون نیز لازم است برای غنی تر شدن جریان‌های نوگرا در حوزه حلقه‌ها و نشستهای متمرکزی برگزار شود. 

حجت الاسلام والمسلمین محدثی بیان داشت: من معتقدم که اگر شعر نو دارای ظرفیت هایی برای نشر معارف اهل بیت علیهم السلام و رساندن پیام لازم به جامعه امروز باشد، چرا از این قالب استفاده نشود؟ بر همین اساس بوده که در سرودن اشعارم بدون تعصب همواره از این قالب استفاده نموده و بعضاً از قالب های کهن نیز بهره برده ام.

کاردر در پایان این نشست تأکید کرد: لازم است شاعران جوان و استعدادهای حوزوی مورد شناسایی و توجه قرار گیرند و با برگزاری جشنواره های مختلف می توان این کار را انجام داد.