مخاطب‌‌مداری مولفه ضروری برای تولید با کیفیت رسانه‌ای

فائره فرهودی معتقد است؛ بررسی، شناسایی و شناخت مخاطبان، برای افزایش و توسعه کمیت و کیفیت تولید محتوا و تولید محصولات هنری و رسانه‌ای امری ضروری است.

فائره فرهودی، دکترای تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی و  کارشناس آموزش معاونت فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم: «هنر از جایگاه ویژه­‌ای در ساختار فرهنگ­‌ها و تمدن­‌ها برخوردار است و با نگاهی تاریخی در‌می‌‌یابیم که تا چه‌ اندازه هنرمندان در طول تاریخ در شکل­‌گیری، هدایت و دگرگونی­‌های جوامع نقش کلیدی داشته‌‏اند.
ارج نهـادن بـه جایـگاه و نقـش مخاطـب، از دسـتاوردهای پُراهمیـت و ارزشـمند هنـر معاصـر است. مؤثـر بـودن یـا بـه‌عبارت گویاتـر تعیین‌کنندگی، به نحوی کــه شــکل‌گیری و معنــا یافتــن اثــر هنــری درگــرو مشــارکت مخاطــب باشــد، در هنــر تعاملــی معاصــر نمــود عینــی و حقیقــی می‌یابــد.

هنــر، پــس از دوران مــدرن، تحــولات چشــمگیری از ســر گذرانــده کــه تغییــر جایــگاه مخاطــب از مصرف‌کننــده‌ای منفعــل، بــه وجــودی موثــر در شــکل‌گیری و معنــا یافتــن اثــر هنــری، از مهمترین‌هاســت.

توانایــی خلــق هنــر به تدریــج از قلمــرو نخبــگان بیــرون آمــده و بــه ســطحی همگانی‌تــر وارد می‌شــود (پورمند، 1396). اما آنگونه که انتظار می‌رود به نقش مخاطب در عرصه هنر و رسانه پرداخته نشده است. فقدان نیازسنجی مخاطب در ایران، ناشی از عدم نظریه‌­پردازی و اندیشه‌ورزی در عرصة پژوهش است (عبدی، 1398)

سلائق و علائق مخاطب همراه با تغییرات رسانه‌های جدید تغییر می‌کند. در عصر رسانه، رأی مخاطب معادل با نظر نخبه است و اعتقاد به اینکه مخاطب می‌تواند هنرمند باشد در حال تسری است. هنرمند باید بین مخاطب منفعل، سیال، منتقد، یا تحلیلگر انتخاب کند و استراتژی‌ خود را به تناسب این انتخاب، تنظیم کند.

در دوران جدید اصلاً مخاطب منفعل نداریم، مخاطب آیینی و مخاطب سیال نداریم و همه مخاطبان ما مخاطبان تحلیلگر هستند(کفشچیان مقدم، 1398) بنابراین بررسی، شناسایی و شناخت مخاطبان، برای افزایش و توسعه کمیت و کیفیت تولید محتوا و تولید محصولات هنری و رسانه‌ای امری ضروری است.

تولید محتوا باید در راستای رفع نیاز اطلاعاتی مخاطب امروزی باشد و اگر ندانیم که مخاطب برچه اساسی به جست‌‌وجوی مطالب و آثار هنری  می‌پردازد، بر چه مبنایی محصولات رسانه‌ای را انتخاب و دنبال می‌کند یا مورد استفاده قرار می‌دهد، مسلما نمی‌توانیم تاثیرگذاری مناسبی بر جامعه مخاطب امروزی داشته باشیم.

اگر مختصات دقیق رفتار مخاطبان و نوع استفاده از آن‌ها را ندانیم، هر محصولی که تولید شود در راستای پاسخ به نیاز اطلاعاتی مخاطب امروزی نخواهد بود. لذا قبل از تولید و توسعه محتوا و تولید هر محصول هنری و رسانه‌ای، ضروری است جامعه مخاطب به دقت مورد بررسی قرار گیرد.

بر این اساس، ویژگی‌های شخصیتی مخاطبان (دیدگاه شناختی) و همچنین فرهنگ و بافت فرهنگی که در آن زندگی می‌کنند (دیدگاه اجتماعی- شناختی)، بر رفتار آن‌ها تاثیرگذار است و قبل از شروع  هر اقدامی و تولید هر گونه محصول و محتوایی، بهتر است این مسئله در نظر گرفته شود (فرهودی، 1398).

برای اینکه محتوای ما و محصولات رسانه‌ای ما بالاترین بازدید را داشته باشد و مورد استفاده مخاطبان قرار بگیرد، ناگزیر هستیم مخاطبان خود را در ابعاد مختلف ویژگی‌های شخصیتی، سطح دانایی، بینش اجتماعی، نگرش فرهنگی و انگیزش‌های آن‌ها شناسایی کنیم و الگوی رفتار اطلاع‌یابی آن‌ها را مورد بررسی قرار دهیم.

شایسته است در هر سازمانی که فعالیت‌های هنری و رسانه‌ای انجام می‌شود، بخشی به‌عنوان مخاطب سنجی (مخاطب‌شناسی) ایجاد شود که به‌طور مستمر به ارزیابی رفتار مخاطبانی که قرار است از محصولات و محتوای تولید شده در آن سازمان استفاده کنند، بپردازند؛ چراکه رفتار مخاطبان (اطلاعات، انگیزه‌ها و استراتژی جست‌وجوی آن‌ها) در طول زمان دستخوش تغییر می‌شود و بر اساس اقتضائات اجتماعی و تغییر نسل دچار دگرگونی افکار و رفتار خواهند شد. بنابراین پایش مداوم رفتار و علائق و سلائق مخاطبان یکی از مهم‌ترین اقتضائات سازمان‌های هنری و رسانه‌ای است.

عدم شناخت دقیق  علمی و کارشناسانه مخاطبان باعث می‌شود انرژی، وقت و هزینه‌ای که برای تولید محتوا صرف می‌شود هدر رود و نتیجه مطلوب حاصل نشود و بازخورد مناسبی از تلاشی که در زمینه تولید محتوا انجام شده به دست نیاید.

تمام عواملی که در رفتار مخاطب ممکن است اثر داشته باشد باید در نظر گرفته شود و به دقت مورد بررسی قرار گیرد (عوامل درونی و بیرونی). سپس بر اساس شناختی که از این طریق حاصل می‌شود اقدام به تولید محتوا و تولید محصولات رسانه‌ای شود. بر این اساس، محتوایی که تولید می‌شود، بر مبنای نیاز اطلاعاتی، شناختی و اجتماعی مخاطبان و به صورت هدفمند خواهد بود.»

منبع: خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)